2024 жыл Қазақстанның туризм индустриясы үшін бетбұрыс кезеңі болды. Маусым айында ел президенті мемлекеттік органдарды қатаң сынға алып, Қазақстанды туристік аймақ ретінде танымал ету шараларын күшейту қажеттігіне назар аударған болатын. Осыдан соң еліміздің халықаралық рейтингтердегі позициясының айтарлықтай жақсаруы байқалды. 2019 жылғы 80-орыннан 2024 жылғы 52-орынға дейін көтерілді. Бұған Туризм министрлігінің өткен жылғы көңіл көншітетін қорытынды мәліметтерін және биылғы жылға арналған ауқымды жоспарларын қосыңыз. Биылғы жыл туризм индустриясы үшін табысты жыл болады деп күтілуде. Алайда, бұл өсімнің артында не жатыр және сарапшылардың 2025 жылға арналған болжамдары қандай?

Сандар «сөйлесін»

Туризм министрлігінің ресми мәліметі бойынша, 9 айда елімізге 11,5 миллион шетелдік азамат келіп, пандемияға дейінгі көрсеткіштерді жақсартты. Бұл сан 2022 жылы 4,7 миллион болса, 2023 жылы 9,2 миллионға көтерілді. ҰКП Туризм департаменті директорының орынбасары Елена Михнова атап өткендей, кез келген адамды туристке жатқызуға болмайды. Әсіресе, орналастыруды таңдаған 969 мың шетелдікті ғана ескерген жөн.

«Бұл «туристердің» негізгі бөлігі демалу мақсатында келмейтінін ұмытпауымыз керек. Шетелдік қонақтарға транзиттік саяхатшылар, жеке сапарлар, студенттер және қызметкерлер кіреді. Қонақ үйлерге келген шетелдіктердің жалпы санының 10-20 пайызы ғана тұрады. Бұл «туризмді» қонақүйде демалудан гөрі кеңірек қызмет түрі деп түсіну керек дегенді білдіреді», - дейді Ұлттық кәсіпкерлер палатасының өкілі.

Айта кетейік, жуырда өткен туризм статистикасы жөніндегі кеңесте уәкілетті орган шетелдік келушілерді туристер қатарына жатқызуға қатысты өз көзқарасын ұсынды. Жұмыс істеуге келген немесе тұруға ниеті барларды қоспағанда, Қазақстан шекарасын кесіп өткен барлық шетелдіктер турист болып саналады, деп атап өтті ведомство. Себебі, емделуге немесе жеке, іскерлік және басқа да мақсатпен келген қонақтар жергілікті мейрамханаларда, қонақүйлерде, дүкендерде және көлікте ақша жұмсап, сол арқылы өңір экономикасына өз үлесін қосуда.

Осылайша, кейбір «туристік» аморфтылыққа қарамастан, көрсеткіштердің кез келген артуы қазірдің өзінде Қазақстанның транзиттік ел ретінде тартымдылығын, сондай-ақ, мәдени және табиғи көрікті жерлерге (Шарын каньоны, Алакөл, Түрген шатқалы) қызығушылықтың артып келе жатқанын растайды. Биыл, сарапшылардың пікірінше, Қазақстанның халықаралық аренада, әсіресе Қытай нарығында өзін танытуға белсенді ұмтылысын ескере отырып, туристер ағынының артуы күтілуде.

Қытай тренді

Қазақстан-Қытай қарым-қатынасы туралы айтар болсақ, өткен жылды олардың нығаюы тұрғысынан да айтулы жыл деп санауға болады. Қытайда Қазақстандық туризм жылы деп жарияланған 2024 жыл бұл жерде 30-дан астам ірі іс-шараны өткізуге мүмкіндік берді.

«Жыл басынан бері туристердің бақылау-өткізу пункттерінде кездесетін жағдайларын зерделеу мақсатында оқу сапарларын өткіздік. Ақпан айында Қытайда туристік индустрияға арналған форум ұйымдастырып, B2B байланыстарын нығайтып, өзара туристік ағындардың өсуіне ықпал еттік», - деп бөлісті Елена Михнова.

Қытайлық туристердің 78%-ға (655 мың адамға) өсуін кездейсоқтық деп санауға болмайды. 2023 жылдың қарашасында енгізілген визасыз режим саяхаттау процесін айтарлықтай жеңілдетті. Қазақстанды Қытай нарығында ілгерілету бағдарламасы Қазақстандағы Қытай туризмі жылы деп жарияланған 2025 жылы жалғасады.

Жаңа жыл қарсаңында жолға шыққан Jibek Jolу туристік пойызының көмегімен Қазақстан мен Өзбекстан арасындағы туризмнің дамып келе жатқанын атап өтпеу мүмкін емес. Бір айдың ішінде Алматыдан Ташкент пен Самарқанд бағытында 200-ден астам жолаушы аттанды. Бұл қазірдің өзінде Қазақстандағы тарихи жобаға деген сұранысты көрсетеді.

Әдет өзгереді

Қазақ халқының өзі туған жерді қайта ашып жатыр. 2024 жылы өз елінде саяхаттайтын қазақстандықтардың саны миллионға өсіп, 6 миллионнан астам адамға жетті. Ал, бұл үрдіс тек күшейіп келеді. Себептер әртүрлі болуы мүмкін: инфрақұрылымды жақсарту, ішкі туризмді дамыту немесе жай ғана туған жерлері туралы көбірек білуге ​​деген ұмтылыс.

Ақша қайда кетуде?

Қазақстандағы туризмнің өсуі тек туристер ағынының көбеюімен ғана шектелмейді. Маңызды көрсеткіш – инвестицияның өсуі. 2024 жылы Қазақстанның туризм саласына 777 миллиард теңгеден астам инвестиция құйылды. Көрсеткіш өткен жылға қарағанда 27 пайызға артық. Бұл жаңа орналастыру нысандарын дамытуға және қызмет көрсету сапасын арттыруға арналған ақша. Мысалы, жоспарланған негізгі нысандардан «Астананың туристік ауданы» жыл сайын 10 миллиард теңге салық шегерімдерін жасауға уәде беріп отыр. Ал Ақтаудағы «Жылы жағажай» жобасы келесі жылға дейін 137,4 млрд теңгеге гольф-қонақ үйлері, виллалар, аквапарк және ойын-сауық орталығы бар жағажай инфрақұрылымын құруға уәде береді.

Алматы қаласы табысты инвестициялаудың жарқын мысалдарының бірі болып қала береді. Соңғы бір жылда қалаға 1,7 млн ​​турист келіп, туризмнен түсетін салық екі есеге (85,5 млрд теңге) артты. Экологиялық апатты жағдайға қарамастан (түтін, жылу көздерінен шығарындылар, кептеліс жолдар) қала белсенді түрде дамуын жалғастыруда, туристерді көбірек тартуда: жеке инвестициялар есебінен Алматыда қонақ үйлер, хостелдер және глампингтерді қоса алғанда, 35 жаңа орналастыру нысаны ашылды. Ең бастысы, қала мұнымен тоқтап қалмайды. Бұдан бөлек, 2025 жылы 10 жаңа тау бағытын құру жоспарлануда. Жоба шетелдік туристер ағынын тартумен қатар, «Шымбұлақ» шипажайындағы кептелістерді жеңілдету үшін де жоспарланған. Сандық көрсеткіштер курорттың жобалық қуаты өткен жылы асып кеткенін көрсетеді, яғни, жылына 1,5 миллион шаңғы әуесқойлары табан тіреген.

Дегенмен, басқа аймақтарға да инвестиция құйылып жатыр. Астана, Батыс Қазақстан және Атырау облыстары, сондай-ақ Маңғыстау облысы, Түркістан облысы – барлығы туризмге инвестицияның артқанын атап өтті. Бұл да жергілікті туризм инфрақұрылымына қызығушылықты көрсетеді.

Проблемалар мен қиындықтар

Бірақ туризмнің өсуінің артында проблемалар да бар. Бұл әсіресе экологиялық компонентке қатысты. Әсіресе танымал туристік орындарда (Бурабай курорты, Каспий теңізі және т.б.). Туристер қалдырған қоқыс пен көліктердің табиғи аумақтарда жиналуы еліміздің туризм индустриясының алдында тұрған міндет. Ал мұнда табиғи объектілерді сақтау және олардың тозуын болдырмау үшін табиғи ресурстарды басқару жүйесін құру маңызды.

Сонымен қатар, шалғай аймақтардағы инфрақұрылымды дамыту, қызмет көрсету сапасын арттыру және туристік қызметтердің бағасын реттеу мәселесін шешу сияқты туризм саласының басқа да мәселелерін ескеру қажет.

«2024 жылы жеңілдетілген рейстерге бәсекелестіктің сәтсіз аяқталуына байланысты қазақстандықтар көтерілген бағамен ұшты. Биылғы жылы Азаматтық авиация Комитеті байқауды сәтті аяқтап, танымал туристік бағыттарға (Астана, Алматы – Үржар, Үшарал, Балқаш) рейстерді SCAT әуе компаниясы орындайтын болады. Биылғы маусымда туризм нарығында қиындықтар болмайды деп сенеміз», – дейді «Атамекен» ҰКП сарапшысы.

Туризм-2025

Биылғы жылы экономикалық өсудің негізгі факторларының бірі ретінде туризм саласына ерекше үміт артылып отыр. Инфрақұрылымды дамыту, шетелдік және отандық туристер санының артуы, Қытай нарығымен жұмыс істеу – бұл үдерістерге тек бизнестің ғана емес, мемлекеттің де белсенді қатысуы маңызды. ҰКП екі сектор арасында ортаңғы рөл атқарады, біріншінің ұсыныстарын біріктіріп, екіншісіне береді. Осылайша, Мемлекет басшысының тапсырмалары мен туризм саласындағы салалық бағдарламалық құжаттарды іске асыру ҰКП қызметінің негізгі бағыттарының бірі болмақ.

«2025 жылы біз бизнестің проблемалық мәселелерімен де жұмыс істеуді жоспарлап отырмыз. Негізгі мәселелердің бірі – курорттық аймақтарды салу және инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылыммен қамтамасыз ету. Сондай-ақ, биылғы жылы Алматы тау кластері мен Маңғыстау курорттық аймағының Кешенді даму жоспарларын әзірлеу бизнестің міндетті түрде қатысуымен және оның ұсыныстарын ескере отырып жүзеге асырылуы маңызды», - деп атап өтті спикер.

Шортанды-Бурабай курорттық аймағын дамытудың Кешенді жоспары қазірдің өзінде әзірленіп, өткен жылдың соңында ҰКП алаңында бизнес қауымдастықпен талқыланды. Бұл кезеңде оның орындалуына мониторинг жүргізу жоспарлануда.

Осылайша, 2025 жылы туризмдегі ең маңызды басымдықтар инфрақұрылымды кеңейту мен жақсарту ғана емес, сонымен қатар, курорттық аймақтарды тиімді дамытуға және туристер үшін тартымдылықты қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін мемлекет, бизнес және жергілікті қауымдастықтар арасындағы тығыз ынтымақтастық болуы керек.